Vogelstoppels: resultaten van vogelvriendelijk landbouwbeheer in Sint-Denijs (Zwevegem) 2021–2023

Deze publicatie bundelt de resultaten van een proefproject met ‘vogelstoppels’ in de gemeente Sint-Denijs (Zwevegem), uitgevoerd tussen 2021 en 2023. Het experiment maakt deel uit van het PDPO-project Vogelvriendelijk Boeren, en kreeg steun van het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. Het doel was om na te gaan of onbehandelde graanstoppels – die blijven liggen tot na het broedseizoen – een waardevol leefgebied vormen voor akkervogels zoals de Veldleeuwerik, Gele kwikstaart en Kw…

Deze publicatie bundelt de resultaten van een proefproject met ‘vogelstoppels’ in de gemeente Sint-Denijs (Zwevegem), uitgevoerd tussen 2021 en 2023. Het experiment maakt deel uit van het PDPO-project Vogelvriendelijk Boeren, en kreeg steun van het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. Het doel was om na te gaan of onbehandelde graanstoppels – die blijven liggen tot na het broedseizoen – een waardevol leefgebied vormen voor akkervogels zoals de Veldleeuwerik, Gele kwikstaart en Kwartel. Tegelijk werd onderzocht wat de effecten zijn op de vegetatieontwikkeling, de onkruiddruk en de stikstofuitspoeling van de bodem.

Twee proefpercelen van elk 0,5 hectare groot werden jaarlijks aangelegd in de buurt van de Priesterstraat en de Trimaarzate. Vrijwilligers van de Vogelwerkgroep Zuid-West-Vlaanderen voerden vogeltellingen uit in de winter en tijdens het broedseizoen. Inagro stond in voor de landbouwkundige monitoring, terwijl de provincie West-Vlaanderen het project mee begeleidde.

Uit het onderzoek blijkt dat vogelstoppels effectief benut worden door soorten als Veldleeuwerik, Kneu en Graspieper in de winter, en als foerageergebied voor Gele kwikstaart en Kwartel in het broedseizoen. De aanwezigheid van dekking (zoals hagen of graften) bleek bepalend voor het gebruik door soorten als Ringmus of Roodborsttapuit. Patrijs en Kievit gebruikten de vogelstoppels nauwelijks.

Landbouwkundig gezien bleek de onkruiddruk meestal beperkt, al zijn percelen met een historisch onkruidprobleem minder geschikt. In drie van de vier vogelstoppels overschreed de hoeveelheid restnitraat de MAP-drempelwaarden, vooral wanneer grondbewerkingen plaatsvonden na de oogst. Het 'breken' van de stoppel (lichte grondbewerking) gaf weinig meerwaarde voor vogels, maar verhoogde wel het risico op stikstofverlies en onkruidgroei. Landbouwers gaven aan dat de maatregel weinig extra werk vraagt en vlot inpasbaar is binnen de teeltrotatie, op voorwaarde dat loonwerkers correct geïnformeerd worden.

Het rapport besluit dat vogelstoppels een veelbelovende maatregel zijn voor vogelvriendelijk akkerbeheer, zeker in open landbouwlandschappen zoals in de regio Zwevegem. Verdere opschaling en onderzoek zijn nodig, onder meer via het Leader-project ‘Boost voor boer, bodem en biodiversiteit’ (2023–2025), dat vervolgonderzoek uitvoert in Midden-West-Vlaanderen.