In 2004 startten de Vrije Universiteit Brussel en Hogeschool Gent op vraag van de provincie West-Vlaanderen met een onderzoek naar de noden en behoeften van 60-plussers in onze samenleving. Na ruim 10 jaar onderzoek brachten de Ouderenbehoeftenonderzoeken (Belgian Aging Studies) de leefsituatie van meer dan 65.000 ouderen in Vlaanderen in kaart. De dataset die hierdoor opgebouwd werd, is de basis voor diverse onderzoekslijnen m.b.t. het ouder worden in Vlaanderen.
Een van de onderzoekslijnen is het kwetsbaarheidsinstrument.
De vaststelling dat 6,4% van de thuiswonende ouderen zorgtekorten rapporteert, geeft aanleiding gegeven tot het ontwikkelen van het kwetsbaarheidsinstrument. Het kwetsbaarheidsinstrument heeft als primair doel het detecteren van kwetsbare ouderen en het blootleggen van domeinen waarop de oudere kwetsbaar is. Op die manier kan er vanuit de zorginstanties gericht acties ondernomen worden om de kwetsbaarheidssituatie aan te pakken. Daarnaast biedt het instrument, wanneer er geaggregeerd wordt naar het niveau van de gemeente (of deelgemeente), ook de mogelijkheid om een beter inzicht te verwerven in de factoren die kunnen bijdragen tot kwetsbaarheid. Inzicht hebben in deze factoren is een noodzaak om beleidsmatig de juiste koers te kunnen bepalen en zo te komen tot een efficiënt preventiebeleid met de daaraan gekoppelde acties. Tot slot kan het instrument dienen om kwetsbaarheid bij ouderen te monitoren en zo de evoluties inzake kwetsbaarheid en haar deelcomponenten in kaart te brengen.
Het ontwikkeld instrument, dat het resultaat is van een analyse van data uit de ouderenbehoeftenonderzoeken, werd ook getoetst aan een reeds bestaand instrument om kwetsbaarheid te meten en heeft zo haar validiteit bewezen. De voordelen van het instrument t.a.v. reeds bestaande methodes om kwetsbaarheid te meten, is het feit dat het een zeer beknopte vragenlijst betreft die doorgaans door de respondenten zelf ingevuld kan worden. Screening op grotere schaal wordt op die manier in de praktijk mogelijk gemaakt.
Tot op vandaag is het kwetsbaarheidsinstrument in de eerste plaats een wetenschappelijk onderbouwd, zuiver theoretisch instrument. Aan het Steunpunt Sociale Planning van de provincie West-Vlaanderen werd de vraag gesteld om het instrument ook in de praktijk te gaan toepassen. Gistel is de eerste gemeente die zich aan het onderzoek waagde. Concreet betekent dit dat het uitrollen van het onderzoek in Gistel als een proefproject beschouwd kan worden. Zowel voor wat betreft het onderzoeksproces, de verwerking van de resultaten en de aflevering van het eindrapport is dit voor het Steunpunt Sociale Planning een leerproces geweest. Zoals bij elk pilootproject zijn we af en toe geconfronteerd geweest met een aantal kinderziektes. De leerpunten die we hieruit trokken, hebben op vandaag reeds geleid tot een bijsturing waar nodig waardoor zowel het instrument als de werkwijze ook in de praktijk beter aansluiten bij de doelstellingen van het onderzoek en de verwachtingen van onze opdrachtgevers. Niettegenstaande zijn we er van overtuigd dat voorliggend document, ondanks de verbeterpunten, wel degelijk voldoet aan de kwaliteitseisen die van een onderzoek verwacht worden.