Naar gezonde voedselomgevingen in Vlaanderen: Voedselwoestijnen en voedselmoerassen onder de loep

Deze studie brengt voor het eerst de voedselomgeving in kaart in alle residentiële buurten in Vlaanderen, met specifieke aandacht voor kwetsbare bevolkingsgroepen: ouderen (65+), jongeren (-15) en gezinnen met lage inkomens. De publicatie onderzoekt hoe de toegang tot gezonde voeding evolueerde tussen 2008 en 2020 en hanteert hiervoor de begrippen “voedselwoestijn” en “voedselmoeras”.

Een voedselwoestijn is een buurt zonder supermarkt op wandelafstand of zonder bereikbare bushalte naar een super…

Deze studie brengt voor het eerst de voedselomgeving in kaart in alle residentiële buurten in Vlaanderen, met specifieke aandacht voor kwetsbare bevolkingsgroepen: ouderen (65+), jongeren (-15) en gezinnen met lage inkomens. De publicatie onderzoekt hoe de toegang tot gezonde voeding evolueerde tussen 2008 en 2020 en hanteert hiervoor de begrippen “voedselwoestijn” en “voedselmoeras”.

Een voedselwoestijn is een buurt zonder supermarkt op wandelafstand of zonder bereikbare bushalte naar een supermarkt. Vooral ouderen en mensen zonder auto ondervinden hier hinder van. Een voedselmoeras is dan weer een omgeving met een overwicht aan ongezonde verkooppunten. Zulke buurten maken het moeilijker om gezonde keuzes te maken, wat vooral jongeren en mensen met een beperkt budget treft.

De studie toont aan dat het aandeel ouderen dat in een voedselwoestijn woont, is toegenomen (+0,6%), terwijl dit aandeel voor gezinnen met lage inkomens is afgenomen (-0,6%). De totale oppervlakte voedselwoestijnen is gedaald, maar het aandeel van de bevolking dat er woont bleef gelijk. Dat is deels te verklaren door de vergrijzing.

Daarnaast zijn voedselmoerassen sterk toegenomen: in 2020 bestonden 74% van de residentiële buurten uit gebieden waar ongezonde verkooppunten in de meerderheid zijn. Slechts 2,1% van de buurten had meer gezonde dan ongezonde verkooppunten. In buurten met kwetsbare doelgroepen komen extreme voedselomgevingen iets minder voor, maar blijven voedselmoerassen overheersen.

Tot slot bespreekt de publicatie beleidsopties voor lokale besturen. Omdat bevoegdheden gefragmenteerd zijn, pleit het rapport voor meer duidelijkheid over wie welke verantwoordelijkheid draagt. Voorstellen omvatten o.a. juridische instrumenten naar Engels of Nederlands voorbeeld, ruimtelijke interventies op knooppunten met veel passage, en samenwerking met korte keten-initiatieven zoals Recht van bij de Boer.