Opbouw van vier composiete indicatoren om het welzijn van de toekomstige generaties in België te meten.
Deze Working Paper stelt vier nieuwe composiete indicatoren voor om de houdbaarheid van het welzijn te meten aan de hand van de evolutie van de voorraad hulpbronnen die wordt doorgegeven aan de toekomstige generaties. Deze indicatoren meten de evolutie van de kapitalen: menselijk, sociaal, milieu- en economisch kapitaal. Uit de analyse blijkt dat de houdbaarheid van het welzijn in België wordt aangetast door de daling van het milieukapitaal.
In het kader van de wet van 14 maart 2014 en de rapporten over de aanvullende indicatoren naast het bbp, heeft het Federaal Planbureau (FPB) composiete indicatoren ontwikkeld om het welzijn van mensen en de ontwikkeling van de samenleving te meten. Die indicatoren zijn georganiseerd rond de drie dimensies van duurzame ontwikkeling en meten het huidige welzijn in België (dimensie Hier en nu), het welzijn van de toekomstige generaties (de dimensie Later) en het welzijn van personen in andere landen (de dimensie Elders). Nadat composiete indicatoren werden voorgesteld voor de dimensie Hier en nu hebben de onderzoekswerkzaamheden zich toegespitst op de dimensie Later. Deze Working Paper stelt vier nieuwe composiete indicatoren voor om de houdbaarheid van het welzijn in België te meten.
Uitgaande van het principe dat het toekomstige welzijn noch waargenomen, noch geprojecteerd kan worden, werden de composiete indicatoren opgesteld op basis van een conceptueel kader waarbij de houdbaarheid van het welzijn gemeten wordt aan de hand van de voorraad hulpbronnen die wordt doorgegeven aan de toekomstige generaties. Dat kader preciseert niet hoe dat welzijn kan worden bereikt en geeft evenmin de elementen die het bepalen, maar benadrukt dat bepaalde hulpbronnen nodig zijn om de toekomstige generaties de mogelijkheid te bieden een welzijnsniveau te bereiken dat gelijk is aan het huidige niveau. Dat conceptueel kader, dat kapitaalbenadering wordt genoemd, is georganiseerd rond vier kapitalen: menselijk, sociaal, milieu- en economisch kapitaal. Elk kapitaal wordt gemeten aan de hand van een composiete indicator en onderverdeeld in subkapitalen.
Op basis van dat conceptueel kader werden eerst dertien indicatoren geselecteerd. Van die dertien indicatoren, zijn er elf afkomstig van de lijst die wordt voorgesteld in het rapport over de aanvullende indicatoren naast het bbp. Er werden drie andere indicatoren gekozen op basis van de internationale aanbevelingen om de kapitalen te meten. Die indicatoren zijn allemaal beschikbaar op de website www.indicators.be van het FPB. Vervolgens werden verschillende methodologieën getest om de composiete indicatoren op te stellen en werden de resultaten ervan vergeleken. Aan de hand van de gekozen methodologie werden de componenten van elk kapitaal genormaliseerd op 100 voor het eerste jaar waarin ze beschikbaar waren. Tot slot worden die componenten lineair geaggregeerd om de indicatoren Menselijk kapitaal, Sociaal kapitaal, Milieukapitaal en Economisch kapitaal te vormen.
Uit de analyse blijkt dat de indicatoren Menselijk kapitaal en Economisch kapitaal zijn gestegen, terwijl de indicator Sociaal kapitaal stabiel is gebleven en de indicator Milieukapitaal is gedaald. Op basis van de uitsplitsing van die composiete indicatoren kan worden nagegaan hoe ze zijn geëvolueerd in de tijd.
Wat de indicator Menselijk kapitaal betreft, dragen alle componenten ervan bij tot die stijging. Vanaf 2012 is die indicator echter stabiel: de toename van het aantal gediplomeerden van het hoger onderwijs werd gecompenseerd door een daling van de kwaliteit van het onderwijs. Wat de indicator Sociaal kapitaal betreft, zijn de indicatoren over het contact met vrienden en familie stabiel tussen 2005 en 2016. Het vertrouwen naar anderen toe is daarentegen verbeterd, waardoor het de daling van het vertrouwen in instellingen op het moment van het uitbreken van de economische en financiële crisis compenseert. De indicator Milieukapitaal duidt erop dat de voorraad natuurlijke hulpbronnen is gedaald tussen 1992 en 2017. Die daling heeft betrekking op alle hulpbronnen: lucht, water, bodem en biodiversiteit. Alleen de waterkwaliteit is enigszins verbeterd sinds 2008, zonder dat ze evenwel haar basisniveau bereikt. De stijging van de indicator Economisch kapitaal is het gevolg van een gecombineerde stijging van de fysieke kapitaalvoorraad en de kenniskapitaalvoorraad tussen 1995 en 2018. Die stijging is continu, behalve tijdens de vijf jaren na het uitbreken van de economische en financiële crisis.
De evolutie van de composiete indicatoren geeft nuttige aanwijzingen om te evalueren of de huidige ontwikkeling van de samenleving houdbaar is. Aangezien duurzame ontwikkeling een complex domein is, blijven die indicatoren evenwel een aanvulling op de indicatorenlijsten. Met het conceptueel kader dat in deze Working Paper werd ontwikkeld, wordt een ontwikkeling als ‘houdbaar’ beschouwd wanneer het niveau van de vier kapitalen gelijktijdig wordt behouden in de tijd. Uit de analyse van de composiete indicatoren blijkt dat de houdbaarheid van het welzijn in België wordt aangetast door de daling van het milieukapitaal.
