Eens om de vijf jaar, telkens in de aanloop naar de verkiezingen voor een hernieuwd Vlaams Parlement en een nieuwe regering, stelt de Vlaamse overheidsadministratie een Bijdrage aan de regering op. Mogelijke nieuwe beleidspistes worden aangereikt. Deze zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden maar ook op een verkenning van de omgeving en een aftasting van mogelijke toekomstbeelden.
Het is niet de bedoeling om in deze algemene omgevingsanalyse exhaustief te zijn maar wel om de belangrijkste elementen die een hoge invloed kunnen hebben op Vlaanderen in kaart te brengen. Deze afweging is het resultaat van een groepsproces waarbij meerdere actoren aangeven, vanuit hun kennisveld, welke ontwikkelingen zij zien als een bedreiging of een kans.
De Studiedienst van de Vlaamse Regering deed een verkennende analyse op basis van literatuuronderzoek en statistische analyse met betrekking tot demografische, economische, cultureel-maatschappelijke, ecologische, politiek-institutionele en technologische ontwikkelingen. De insteeknota van de Studiedienst werd vervolgens met vertegenwoordigers van alle beleidsdomeinen besproken op een viertal interactieve workshops. Er werden ook enkele externe experts geconsulteerd. Dit gebeurde via een webenquête bij de voorzitters en ondervoorzitters van de strategische adviesraden en bij de promotoren van de steunpunten voor beleidsgericht onderzoek. De reflecties van al deze experten werden verwerkt in de algemene omgevingsanalyse (deel I).
We blikken voor deze omgevingselementen vooruit tot 2020, voor bepaalde aspecten van de omgevingsontwikkeling kunnen we nog verder doorkijken. Niets is perfect voorspelbaar. Met een zekere marge van onzekerheid moeten we leren leven. Het is wel interessant te weten welke voorspellingen en verklaringsmodellen er bestaan zodat we oog hebben voor mogelijke, alternatieve pistes. Een scenarioworkshop hielp ons los te komen van de huidige praktijk en de gevolgen van mogelijke ontwikkelingen op lange termijn door te redeneren en met elkaar in verband te brengen (deel II).
Een omgevingsanalyse is nooit af omdat de omgeving die we proberen te vatten voortdurend in beweging is. Zo kon er nog geen rekening worden gehouden met de ‘structurele’ gevolgen van de recente financiële crisis (in mei 2009 zal er een actualisatie gebeuren van de cijfers). De hier voorliggende omgevingsanalyse geeft niettemin een zeer breed beeld van de externe omgeving voor Vlaanderen en is ongetwijfeld een rijke bron van inspiratie voor al wie nieuw beleid wil uittekenen.
Een omgevingsanalyse maakt echter geen beleidskeuzen. In een volgende fase van de beleidscyclus moeten de kansen en bedreigingen doorvertaald worden in een strategie en acties. Deze moeten gekoppeld worden aan de sterkten en zwakten van de interne omgeving van de Vlaamse overheid. Dit alles komt aan bod in de domeinspecifieke Bijdragen van de Ministeries.
