Wetenschappelijk onderzoek: tussen sturen en stuwen: Acta van het colloqium

Dat de maatschappij een grote invloed heeft op het wetenschappelijk onderzoek staat buiten twijfel. Wetenschappelijk onderzoek kan immers in grote mate bijdragen tot welvaart en welzijn van de bevolking en het oplossen van maatschappelijke problemen. Het wetenschappelijk onderzoek dat rechtstreeks in verband staat hiermee, wordt dan ook bij voorkeur gestimuleerd en financieel ondersteund. Maar toenemende prestatiedruk dwingt onderzoekers steeds vaker tot het inwilligen van de wensen van de kredi…

Dat de maatschappij een grote invloed heeft op het wetenschappelijk onderzoek staat buiten twijfel. Wetenschappelijk onderzoek kan immers in grote mate bijdragen tot welvaart en welzijn van de bevolking en het oplossen van maatschappelijke problemen. Het wetenschappelijk onderzoek dat rechtstreeks in verband staat hiermee, wordt dan ook bij voorkeur gestimuleerd en financieel ondersteund. Maar toenemende prestatiedruk dwingt onderzoekers steeds vaker tot het inwilligen van de wensen van de kredietverstrekkers. Anderzijds is ook niet-gericht onderzoek op lange termijn van grote maatschappelijke waarde. Het levert nieuwe inzichten, concepten en methodes, en biedt daarom de beste omgeving voor de opleiding van jong wetenschappelijk talent. Tegelijk is fundamenteel onderzoek onmisbaar om de internationale ontwikkelingen te kunnen opnemen en verder uit te bouwen. Bovendien staat het in vele gevallen onverwacht aan de basis van technologische innovaties en opent het perspectieven op de toekomst. Moeten onderzoekers zich laten inspireren door maatschappelijke uitdagingen, domeinen van strategische betekenis of louter door de wetenschappelijke dynamiek? Hoe weten zij welke de nieuwe trends zullen zijn, waar de nieuwe opportuniteiten liggen? Hoe kan wetenschappelijk onderzoek toekomstverwachtingen creëren en beïnvloeden? En welke rol kan het beleid daarin spelen? Om de wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen van vandaag en de uitdagingen voor de toekomst met elkaar te confronteren zijn verkenningen een uitgelezen instrument. Wetenschaps- en technologieverkenningen kunnen opties aanreiken voor de oriëntatie van het wetenschappelijk onderzoek en scheppen tegelijk een draagvlak voor maatschappelijk relevante en sociaal-economisch verantwoorde keuzes. Op het vijfde VRWB-colloquium getuigde een schare buitenlandse experts over hoe andere landen omgaan met sturing en stuwing van wetenschappelijk onderzoek en hoe het proces van strategische keuzes in hun land tot stand komt. In een aansluitend debat beraadden we ons over welke wegen Vlaanderen hierin kan gaan.