VARIO Advies, 2023, 31 (september): Optimaal wegen en inspelen op het onderzoeks-, innovatie- en industriebeleid van de EU

Ter onderbouwing van het advies bevat het bijhorend achtergrondrapport een overzicht van de werking van de Europese Unie, de beleidsprioriteiten, de instrumenten, en een analyse van hoe Vlaanderen het vandaag doet in het kader van verschillende EU-initiatieven. Dit rapport kwam tot stand via deskresearch en dankzij input van onder meer experten. VARIO organiseerde ook een reeks workshops en interviews met actoren, ambtenaren en beleidsmakers waarin hij positieve en negatieve elementen optekende van de strategische oriëntatie van Vlaanderen naar de EU. Een samenvattend overzicht daarvan zit in bijlage bij het advies.

Vlaanderen is vaak succesvol in het kader van EU-initiatieven. Vlaanderen heeft ook een aantal sterke structuren uitgebouwd voor de interactie met het EU-niveau, maar het geheel is een complex en versnipperd landschap. In acht aanbevelingen geeft VARIO aan waar volgens hem verbetermogelijkheden liggen:

1. Zorg voor een strategisch kader, zowel om beter in te spelen op opportuniteiten als om meer te wegen op de agendasetting, in het kader van het Europese wetenschaps-, innovatie-, ondernemerschaps- en industriebeleid. Zorg voor convergentie en synergie tussen het Vlaamse en het Europese beleid.
2. Maak werk van een sterkere politieke Vlaamse positie in Europa. Streef naar eensgezinde Belgische standpunten. Wanneer een Belgisch standpunt niet mogelijk is, ga dan op zoek naar allianties met gelijkgestemde lidstaten, deelstaten en regio’s.
3. Zet meer in op strategisch proactief wegen op het Europese wetenschaps-, innovatie-, ondernemerschaps- en industriebeleid. Voorzie daarvoor voldoende capaciteit en geef een bestaande Vlaamse organisatie of een samenwerkingsverband van bestaande organisaties specifiek die rol. Help daarnaast ook actoren om meer en beter zelf te lobbyen.
4. Blijf maximaal inzetten op het Europese kaderprogramma voor onderzoek en innovatie. Zet daarnaast versterkt in op andere Europese programma’s en initiatieven zoals het ETS Innovation Fund, het European Space Program, het European Defence Fund, de Critical Raw Materials Act en het Strategic Technologies for Europe Platform.
5. Volg de Vlaamse baten ruimer op dan alleen voor het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie. Doe dit bij voorkeur gecentraliseerd en op een gestandaardiseerde manier. Dit moet mee toelaten in te schatten waar bijkomende Vlaamse steun en inspanningen nodig zijn, uiteraard steeds volgens het subsidiariteitsprincipe.
6. Faciliteer de deelname van Vlaamse kmo’s aan Europese initiatieven via een meer gestroomlijnde, meer gecoördineerde en meer hands-on begeleiding. Moedig de rol aan die de universiteiten, SOC’s en grote bedrijven daarin kunnen spelen.
7. Maak duidelijke keuzes in welke Europese projecten je cofinanciert. en voorzie daarvoor voldoende middelen, uit aparte budgetten.
8. Maak strategische keuzes waar extra kaders voor staatssteun zijn voorzien. Gebruik voor gekozen projecten de steun in zijn volle sterkte. Vermijd te strenge voorwaarden voor steun.