Na de opeenvolgende crisissen in de voorgaande jaren kwam de wereldeconomie in 2023 in wat rustiger vaarwater terecht. De gezondheidscrisis en het forse herstel na de geleidelijke opheffing van de beschermingsmaatregelen waren niet langer de allesoverheersende factoren voor de economische ontwikkelingen, al zijn bepaalde gevolgen van meer persistente aard. De Russische invasie in Oekraïne bleef voortduren en in de loop van het jaar braken er in de wijde omgeving van Europa nieuwe militaire conflicten uit maar die hadden vooralsnog geen belangrijke gevolgen voor de wereldeconomie. Hoewel de geopolitieke onzekerheid nog steeds
ongewoon groot is, bleef de macro‑economische impact van exogene schokken in het voorbije jaar al bij al beperkt.
De snelle verstrakking van het monetair beleid leidde niet tot een crisis en lijkt samen te gaan met een zachte landing van de economie. In 2023 nam het rentepeil verder toe en dat zorgde voor enige volatiliteit op de financiële markten, die nog werd aangewakkerd door enkele,
vooral Amerikaanse, kapseizende banken. Een belangrijke impact van de rentestijging voor de reële economie bleef daarentegen beperkt tot bepaalde sectoren. De wereldeconomie vertoonde een robuuste groei, ondanks de uitdovende impuls van het herstel na de pandemie. De vaak aangekondigde grote economische crisis bleef uit. Ondertussen is de inflatie nagenoeg overal sterk afgenomen. De jaargemiddelden blijven nog relatief hoog maar geven een onvolledig en vertraagd beeld van de actuele inflatie, aangezien ze het prijsverloop in vergelijking met een jaar eerder inschatten. De prijsgroei is in de loop van het jaar evenwel vertraagd en lag eind 2023 al veel dichter bij de doelstellingen van de centrale banken.
Gelet op de afgenomen impact van grote exogene schokken kan de beleidsaandacht verschuiven van acuut crisisbeheer naar de structurele uitdagingen. De terugkeer naar een stabielere omgeving houdt ook in dat verschillen in groeipotentieel zich duidelijker aftekenen in de economische ontwikkelingen in individuele landen en regio’s. In dat verband valt op dat de Europese economie achterblijft : het eurogebied belandde niet in een zware crisis maar balanceerde vrijwel het hele jaar op de rand van een recessie. Bepaalde andere geavanceerde
economieën toonden veel meer veerkracht. De meeste ramingen, waaronder die van het Eurosysteem, verwachten overigens dat de groei in het eurogebied de volgende jaren slechts in beperkte mate zal opveren en zien een afkalvende potentiële groei tegen de achtergrond van
een verouderende bevolking. Het komt er dan ook op aan de juiste omstandigheden te creëren om investeringen te stimuleren en de voorhanden zijnde productiemiddelen op een zo efficiënt mogelijke manier in te zetten. Deze noodzaak om door structurele hervormingen het economisch potentieel op te krikken geldt zeker ook voor België, al werd de groei daar in het afgelopen jaar meer dan in het eurogebied ondersteund door een krachtige binnenlandse vraag.
De opeenvolging van crisissen in de afgelopen jaren onderstreepte ook het belang van adequate buffers om schokken op te vangen. In rustigere tijden dient dan ook voldoende aandacht uit te gaan naar het opbouwen van reserves. Dat geldt voor de overheidsbegroting,
maar ook voor bankbalansen. Niet‑financiële ondernemingen moeten evenzeer gezonde reserves hebben. Gemiddeld hebben de Belgische ondernemingen de recente kostenschok bijvoorbeeld ten dele kunnen absorberen via belangrijke cashreserves of relatief hoge winstmarges, waardoor de inflatoire druk werd getemperd. Buffers op diverse niveaus zijn overigens ook nodig om de grote beleidsuitdagingen van de toekomst het hoofd te bieden, waaronder de overgang naar een klimaatneutrale economie, die hoe dan ook belangrijke investeringen zal vergen.
In deze namens de Regentenraad opgestelde Inleiding tot het Verslag van de NBB worden de belangrijkste economische ontwikkelingen van het afgelopen jaar geschetst, met bijzondere aandacht voor het eurogebied en België. Er wordt hieronder ook stilgestaan bij
de specifieke beleidsuitdagingen waarmee België wordt geconfronteerd. Het gaat daarbij vooral om hervormingen die nodig zijn om het groeipotentieel te vrijwaren en te verbeteren. Na deze synthesetekst volgt een uitgebreidere analyse in de thematische hoofdstukken van dit Verslag.
