Ondanks de opeenvolgende crisissen die we doormaakten, waaronder de COVID-19-pandemie, de energiecrisis en de oorlog in Oekraïne, slaagden onze arbeidsmarktinstituties erin de werkgelegenheid in stand te houden en de koopkracht van de Belgen te beschermen. De werkgelegenheidsgraad was nog nooit zo hoog, maar ligt nog steeds ver van de doelstelling van 80 % die de federale regering tegen 2030 wil behalen. In dit verband moet België het hoofd bieden aan twee grote problemen: de inactiviteit en de tekorten aan arbeidskrachten. Aangezien het werkloosheidscijfer historisch laag ligt, moet de activiteitsgraad worden verhoogd. Er kunnen en moeten meer banen worden gecreëerd, maar heel wat bedrijven hebben het moeilijk om de geschikte profielen te vinden. Ingrijpende hervormingen zijn onmisbaar om dit te verhelpen en het hoofd te bieden aan de uitdagingen die de transitie op het vlak van technologie, energie en demografie meebrengt.
De arbeidsmarkt heeft zich goed hersteld
In 2022 is voor het tweede jaar op rij een recordaantal nieuwe banen gecreëerd. De werkloosheidsgraad is bijna opnieuw op het historisch lage niveau van vóór de crisis. Dat herstel vond plaats in alle regio's. Na een inhaalslag is de werkgelegenheidsgraad in Brussel nu even hoog als in Wallonië, maar hij blijft aanzienlijk lager dan in Vlaanderen.
Sectoren zoals de horeca, handel en industrie, die zwaar werden getroffen door de pandemie, hebben zich volledig hersteld. Ondanks de pandemie kenden ze een even sterke jobgroei als vóór de crisis. De industrie heeft zelfs weer een beperkt aantal nettobanen gecreëerd. Na een korte vertraging eind 2022 wordt er verwacht dat de banengroei de komende jaren op hetzelfde tempo als vóór de pandemie zal liggen. De werkgelegenheidsgraad zou ook verder stijgen, maar net geen 75 % bereiken in 2028, ver verwijderd van de doelstelling van 80 % voor 2030.
De uitdagingen blijven enorm
België heeft te kampen met ernstige tekorten aan arbeidskrachten. Het deelt dit probleem met Oostenrijk en Nederland, die de Europese rangschikking aanvoeren. Mettertijd zijn deze moeilijkheden toegenomen in de verschillende gewesten van ons land, en voornamelijk in Vlaanderen. De lijst van knelpuntberoepen is vrij divers, maar 3 sectoren in het bijzonder zijn oververtegenwoordigd: de bouwnijverheid, de gezondheidszorg en de informatietechnologieën.
Wat zijn de oorzaken voor deze tekorten? Het aantal afgestudeerden stijgt in België. Dat is positief voor de werkgelegenheid. Het studiedomein is echter even doorslaggevend en bepaalde studierichtingen trekken geen studenten aan. We hebben behoefte aan meer afgestudeerden uit een technische of beroepsrichting en aan meer afgestudeerden met een diploma van het hoger onderwijs in de wetenschappen of als ingenieur. Permanente opleiding tijdens de loopbaan is onontbeerlijk zodat werknemers zich kunnen aanpassen aan technische ontwikkelingen en aan de behoeften van de maatschappij. Toch maken we er te weinig gebruik van en wordt ze ondergewaardeerd. De scholing is echter niet het enige pijnpunt. De arbeidsvoorwaarden en de financiële aantrekkelijkheid van bepaalde beroepen kunnen immers potentiële kandidaten afschrikken. De gezondheidssector heeft te kampen met die verschillende problemen en zal daarenboven hard worden getroffen door pensioneringen op korte termijn.
Wat zijn de oplossingen?
Om die uitdagingen aan te gaan moet de arbeidsmarktparticipatie worden verhoogd en de tekorten aan arbeidskrachten worden aangepakt. Om de participatie te verhogen, beveelt de Raad maatregelen aan om werk financieel aantrekkelijker te maken, de combinatie van werk en gezin te verbeteren en het aantal personen in arbeidsongeschiktheid te verminderen. Om de tekorten aan arbeidskrachten te verminderen adviseert de Raad om de vijver van beschikbare werknemers te vergroten via migratie en economische mobiliteit. Met het oog op de toekomst moeten de vaardigheden van werknemers worden versterkt via voortgezette opleiding en door een positieve leerhouding gedurende het hele leven te promoten.
De hervormingen kunnen niet wachten. Bijkomende arbeidskrachten zijn essentieel voor een duurzame groei, een inclusieve samenleving en de financiering van de sociale zekerheid. Alle actoren moeten zich daarvoor mobiliseren.
