Onderzoek en innovatie zijn cruciale hefbomen voor de economische ontwikkeling en het maatschappelijk welzijn van Vlaanderen. Dat inzicht inspireerde opeenvolgende Vlaamse regeringen tot grote investeringen in dit beleidsdomein. Vlaanderen haalt vandaag globaal de norm van 3% van het bruto binnenlands product voor investeringen in onderzoek en ontwikkeling. Maar het streefdoel van een overheidsaandeel van 1% ligt nog ver weg. Daarvoor is tussen 2024 en 2028 nog een budgettaire opstap van meer dan 200 miljoen euro per jaar nodig. De overheid speelt namelijk een essentiële en onvervangbare rol in de financiering van fundamenteel en strategisch basisonderzoek. Daar wordt dé basis gelegd voor de economische en maatschappelijke innovaties die Vlaanderen nodig heeft. Het FWO is vragende partij voor een ambitieuze strategie om die 1%-norm zo snel mogelijk te bereiken, en daarbij significant te investeren in het fundamenteel en strategisch basisonderzoek.
Het FWO pleit daarbij nooit alleen voor het eigen huis. We gaan voor de broodnodige en evenwichtige versterking van de investeringen in het hele onderwijs- en onderzoekslandschap. Daarin vervullen de vijf Vlaamse universiteiten, wetenschappelijke instellingen en strategische onderzoekscentra elk een onvervangbare opdracht.
De manier waarop we onderzoek en onderzoekers met impact willen blijven ondersteunen doen we uit de doeken in het Beleidsplan 2024-2028. De grote krachtlijnen daarvan werden intussen ook in een Samenwerkingsovereenkomst met de Vlaamse Gemeenschap gegoten. De Vlaamse Regering keurde het allemaal goed op 19 april 2024. Dat is zeer goed nieuws. Het FWO heeft een sterke reputatie. Aan de goede werking en de bewezen succesformules wordt niet geraakt. Maar er valt in het Samenwerkingsakkoord ook wel wat nieuws te rapen. De Vlaamse Regering zette onder meer een eerste, principiële stap voor de inrichting van de aspirantschappen voor strategisch basisonderzoek met maatschappelijke finaliteit. Zonder grote ongelukken zou dat nieuwe kanaal, waar het FWO al jaren naar streeft, al in 2025 operationeel moeten kunnen zijn. We zetten verder een samenhangend EDI-beleid in de steigers (Equity, Diversity and Inclusion), en exploreren daarbij de mogelijkheid tothet toekennen van pioniersbeurzen in het aspirantenkanaal. De Vlaamse Regering kende ook 6 miljoen euro extra toe, die we onder meer zullen gebruiken voor Europese partnerschappen en voor het verhogen van de slaagkansen van de projecten SBO en FO. Ondanks die opstap blijven de slaagkansen en financiering van de grote programma’s zorgen baren. Het bekomen van extra financiering is één ding. Maar ook het beheersen van de aanvraagdruk is cruciaal. Het is een dossier waar we nog dit voorjaar onze tanden in zetten.
“Samenwerking” behoort tot de kernwaarden van goede wetenschap. Ook het Beleidsplan 2024-28 zou er niet gekomen zijn, zonder een vinnige interactie met de stakeholders, de FWO-administratie, het departement EWI, de Vlaamse Regering. Het is daarom met grote dankbaarheid dat de raad van bestuur en de staf van het FWO zich voornemen om de ambities van het bestuursakkoord in de volgende jaren om te zetten in een sterk beleid.
(Voorwoord: Bruno Blondé en Hans Willems)
