Vlaanderen heeft steeds meer nood aan hoogopgeleide werknemers. Omdat niet iedereen de juiste basisopleiding of competenties heeft, wordt een extra opleiding volgen in het hoger onderwijs dus steeds meer nodig. Vandaag zijn er al verschillende mogelijkheden voor werkstudenten maar desondanks blijven de aantallen laag. In het academiejaar 2019-2020 waren er 8.665 werkstudenten ingeschreven of 3% van het totaal aantal studenten.
Gezien de evoluties op de arbeidsmarkt vragen de Vlaamse sociale partners, verenigd in de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV), de hogescholen en universiteiten om aantrekkelijkere formules aan te bieden voor wie werken en studeren wil combineren. Nu is er vaak veel puzzelwerk nodig om uit te zoeken welke (deel)opleidingen allemaal mogelijk zijn, op welke premies of tijdskrediet je beroep kunt doen en of er vrijstellingen mogelijk zijn voor bepaalde lesonderdelen. Er is ook nood aan kortere, flexibele formules met een goede mix van lessen op de campus en online. Maar ook het financieringssysteem van het hoger onderwijs moet hogescholen en universiteiten meer belonen voor het aanbod levenslang leren. Dat zal ze aanmoedigen om meer in te zetten op wie werken en studeren wil combineren.
Bijstuderen terwijl je werkt moet vlotter kunnen
Het opleidingsaanbod voor levenslang leren in het hoger onderwijs is ontzettend uitgebreid waardoor het moeilijk is om je weg te vinden in het aanbod. Postgraduaten en permanente vorming zijn vaak alleen te vinden op de aparte websites van hogescholen en universiteiten. Dat betekent dus een tijdsintensieve zoektocht naar de juiste opleiding. Daarnaast moet de inhoud van de opleiding voor de werkstudent ook kwaliteits- en zinvol genoeg zijn en inspelen op innovatieve en maatschappelijke trends op de arbeidsmarkt.
Studeren combineren met werken vraagt ook een financiële en tijdsinvestering. Ook daar knelt het schoentje. Hoewel er in Vlaanderen heel wat ondersteuningsmaatregelen zijn voor wie wil verder studeren, zijn er maar weinigen die ze kennen. Daarom vraagt de SERV de Vlaamse overheid werk te maken van het gepersonaliseerd digitaal loopbaanplatform zoals opgenomen in het VESOC-akkoord Alle hens aan dek. Dat nog te creëren platform zou iedereen op elk moment tijdens de loopbaan een overzicht moeten geven van de premies, verlofmogelijkheden en tijdskrediet waarop hij recht heeft. Het platform zou ook opleidingssuggesties op maat kunnen geven. Dit kan een stevige zet geven aan de leercultuur in Vlaanderen die nu geen al te hoge toppen scoort.
Mensen die werken hebben uiteraard al heel wat kennis en ervaring verworven. In een aantal gevallen kan dat leiden tot vrijstellingen. Dat kan het studietraject verkorten en positief inwerken op de motivatie. Alleen ontbreekt momenteel een uniform vrijstellingenbeleid voor alle hogescholen en universiteiten op basis van Eerder Verworven Competenties en Kwalificaties. Daar willen de Vlaamse sociale partners graag verandering in zien.
Verder wijst de SERV op het verouderde financieringssysteem van het hoger onderwijs. Er is nood aan een bijsturing die rekening houdt met nieuwe trends zoals levenslang leren en de hogescholen en universiteiten financieel honoreert voor de inspanningen op dat vlak. Nu worden postinitiële opleidingen niet gefinancierd en leveren niet alle studenten die werk en studie combineren een financieringsbonus op.
Samenwerking tussen hoger onderwijs en private spelers is cruciaal
Om het opleidingsaanbod levenslang leren beter af te stemmen op de economie en de samenleving, moeten hogescholen en universiteiten samenwerken met elkaar en met private opleidingsverstrekkers. Ook de sectoren kunnen een belangrijke rol spelen bij het uitstippelen van het opleidingsaanbod.
Hoewel het huidige financieringssysteem van het hoger onderwijs deze samenwerking weinig stimuleert, zijn er wel een aantal goede voorbeelden zoals Nova Academy, de Associatie KU Leuven en de samenwerking tussen hogeschool PXL en Syntra Limburg en Howest en Syntra West.
Vernieuwingen in het hoger onderwijs bieden extra kansen
Duaal leren kan extra kansen bieden voor levenslang leren in het hoger onderwijs. Duaal leren is een specifieke vorm van werkplekleren waarbij de student competenties verwerft zowel bij de universiteit of hogeschool als bij de onderneming. Dat resulteert in een sterkere uitgangspositie op de arbeidsmarkt. De Vlaamse sociale partners vragen de regering om op korte termijn duaal leren in het hoger onderwijs vorm te geven.
Ook microcredentials kunnen het levenslang leren eenvoudiger maken. Dit zijn leerbewijzen voor kortdurende opleidingsonderdelen. Ze laten toe modulair en flexibel te leren, even het studeren te pauzeren en later weer op te nemen of het studietraject in stukjes op te delen.
Tot slot kan ook het Voorsprongfonds (60 miljoen euro) een push geven aan levenslang leren en de verdere digitalisering van het hoger onderwijs.
